انقلاب اسلامی ،پس از یک سال و اندی که از پیروزی آن می گذشت ،با توجه به ستیزه جویی و معارضه ذاتی با اهداف و منافع استکبار جهانی ،و نیز نفی هرگونه مصالحه و سازش ،به نحو گسترده و شدیدی تحت فشارهای داخلی و خارجی قرار داشت.

با فرارسیدن سال 1359 ،روند تحولات داخلی و خارجی شکل جدیدی به خود گرفت. تشنج در مرز ایران وعراق به نحو چشمگیری تشدید شده و در تاریخ 18/1/1359 صدام اعلام کرد که ایران باید از سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی خارج گردد . وی همچنین اعلام کرد:عراق آماده است  با زور ،تمام اختلافات خود با ایران را حل کند.

در همین ایام عراق علاوه بر تشدید درگیرهای مرزی با ایران در برخی از شهرها از جمله اهواز،خرمشهر،آبادان و دشت آزادگان توسط عوامل خود اقدام به بمب گذاری و خرابکاری نمود.

هجوم عراق به ایران اسلامی در حقیقت حاصل ناکامی ها و شکست های گوناگون دشمنان انقلاب اسلامی در مقابله با این انقلاب بود.رشد نیروهای مومن وانقلابی با رهبری حضرت امام خمینی (ره) به تحولات مهمی انجامید ،این تحولات برای دشمنان انقلاب اسلامی تردیدی باقی نگذاشت که در صورت عدم مقابله همه جانبه ،انقلاب اسلامی به شکل پدیده غیر قابل مهار گسترش می یابد و با نفوذ خود ،منافع آنان را به مخاطره خواهد انداخت.

سرانجام رژیم بعث عراق پس از مقدمه چینی ها و ایجاد جو تشنج در روابط دو کشور و تلاش در مشوش  نمودن اذهان سازمانها و نهادهای بین المللی در تاریخ 26 شهریور 1359 به طور یک جانبه عهدنامه 1975 را لغو و متعاقبا در تاریخ 31 شهریور 1359 حمله گسترده و همه جانبه ایی را به مرزهای ایران اسلامی آغاز نمود ومناطقی را در غرب و جنوب غرب ایران اشغال کرد.

بدون تردید استان خوزستان هدف اصلی و اساسی نیروهای دشمن در این تجاوز بود. نیروهای متجاوز عراق علیرغم دارا بودن توان رزمی برتر و تحرک بسیار خوب ولی به دلیل مقاومت مردمی نتوانست به اهداف اولیه خود دست پیدا کند.و 8000 کیلومتر مربع را در استان خوزستان به اشغال خود درآورد.

نیروهای مسلح ایران به فرماندهی ابوالحسن بنی صدر که نماد تفکر کلاسیکی را یدک می کشید طی 5 ماه اول جنگ 4 حمله بزرگ انجام داد که تماما با شکست مواجه شد. در کنار این عملیات ها ، عملیات های چریکی به رهبری شهید چمران در جبهه ها در منطقه جنوب صورت می گرفت ولی اثری جز انهدام برخی تجهیزات دشمن و تلفات انسانی بر عراق ، نتیجه دیگری نداشت. آقای بنی صدر و دوستانش با تکیه بر دفاع کلاسیکی و به کار بردن اصول و قواعد رزمی غربی ، هیچ نوع موفقیتی را در دفاع و حفظ مرزها ،آزادسازی سرزمین ها و پایان دادن به جنگ کسب نکردند.  

نیروهای  نظامی فاقد آمادگی و توانایی لازم برای بازدارندگی و مقابله موثر در برابر پیشروی دشمن به عمق مناطق مرزی بودند. در این زمینه مقام معظم رهبری   (نماینده وقت حضرت امام در شورای عالی دفاع)  فرمودند:روزهای اول مرتب خبر می رسید

که عراقی ها فلان جا را گرفتند و تا فلان جا پیشروی کرده اند و این قدر نیرو آورده اند یا فلان شهر را تهدید می شود و از جمله شهرهایی که به شدت تهدید می شد، دزفول بود در حالی که ما آنجا نیرو کم داشتیم و وقتی هم به فرماندهان ارتش می گفتیم ، می گفتند نیرو کم داریم و یا نیرو و تجهیزات هر دو را با هم نداریم و راست هم بود ، به این معنا که آمادگی لازم را برای خودشان در این جنگ تهیه ندیده بودند. در صورتی که ابزارهای زیادی داشتیم ولی از کار افتاده بود و مهمات زیادی داشتیم که اینها از وجودش خبر نداشتند ، افراد زیادی هم داشتیم که اینها در پادگان ها حضور نداشتند و لذا وضعمان خیلی بد بود.

بعدها با تشدید درگیری های سیاسی در داخل کشور ،بنی صدر با وجودی که فرماندهی کل قوا را برعهده داشت تلاش می کرد ،با سلب مسئولیت از خود ، نیروهای خط امام را در وضعیت به وجود آمده مقصر نشان دهد. آیت الله خامنه ای در همان زمان در خطبه نماز جمعه تهران خطاب به بنی صدر فرمودند: نزدیک به هفت ماه قبل از جنگ ،شما فرمانده کل قوا بودید، چرا نیروهای نظامی ما هنگام شروع جنگ نتوانستند مقاومت کنند ؟ حضرت امام شما را از اول اسفند 1358 به فرماندهی کل قوا برگزید.در اول مهرماه 1359 ، یعنی 7 ماه تمام بعد از فرماندهی کل قوایی شما جنگ شروع شد . در این 7 ماه شما چه کردید؟ چرا ارتش را مرمت نکردید؟ چرا نظامیان را آموزش ندادید؟ آیا اینها را چه کسی می بایست انجام می داد؟ چرا شما وقتی جنگ شروع شد و خرابی کار شما در هفت ماه گذشته آشکار شد،تقصیرها را به گردن این و آن می اندازید؟ وقتی از ایشان می پرسند چرا ارتش را سروسامان نداده اید؟ می گوید چون کسان دیگر در ارتش دخالت کرده اند. منظور ایشان دادگاه های انقلاب و ارتش است. چون افراد متهم به کودتا را دست گیر کرده بودند. آقای بنی صدر توقع داشتید در ارتش علیه جمهوری اسلامی کودتا بشود و کودتاچیان آزاد گردند و دستگیر نشوند.

در آغاز جنگ علاوه بر ضعف نیروهای کلاسیک در مقابله با تهاجم گسترده دشمن بعثی ، بسیج نیز به دلیل عدم انسجام و سازماندهی مناسب ،نتوانست نقش اساسی در بازدارندگی ایفا کند، گرچه نیروهای مردمی به صورت پراکنده حضور داشتند . مهم ترین دلایل عدم کارایی اولیه بسیج از فرماندهی نادرست (که مورد حمایت بنی صدر بود) و سازماندهی نامناسب ناشی می شد. با این حال در پی حمله دشمن و حضور نسبتا فراگیر و گسترده مردم در جبهه ها و شکل گیری مقاومت مردمی ، مرحله جدیدی از حیات نظامی بسیج آغاز شد. در این مرحله ،مقاومت مردمی اساسا در شهرها شکل گرفت و سبب شد که کلیه محاسبات عراق در هم ریخته و موجب تاخیر و ناهماهنگی در پیشروی نیروهای بعثی و در نتیجه ناکامی آنان شود.در این دوره ،گرچه نیروهای انقلابی و مردمی در مقابله با دشمن از استراتژی طرح ریزی شده و مکتوبی پیزوی نمی کردند، لیکن هسته اصلی این استراتژی نانوشته، ناکام کردن دشمن و متوقف ساختن او بود.

پس از متوقف کردن دشمن در یک ماه اول جنگ، در طول سال اول جنگ با اتخاذ مشی پدافندی و حرکت های محدود وکوچک به سازماندهی نیرو پرداختیم

 و پس از بدست آوردن آمادگی نسبی در نیروهای سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی و نیروهای مردمی عملیات هجومی خود را برای بیرون راندن دشمن آغاز کردند.

و در مدت کمتر از 9 ماه موفق به پاکسازی خاک زرخیز خوزستان از لوث وجود نیروهای بعثی شدند.
 به دنبال ایستادگی و جانفشانی مردم و در تمجید از مقاومت مردم خوزستان و بویژه عشایر مرز نشین حضرت امام فرمودند :خوزستان دین خود را به اسلام ادا کرد.

برگرفته از کتاب نبردهای دشت آزادگان نوشته محمدامین پوررکنی